تاریخ شب قدر

به گزارش تهران بهشت، لیلة القدر یا شب قدر، شب نزول قرآن و شب مقدر شدن امور یکساله انسان‌ها است. این شب نزد مسلمانان بسیار بزرگ و ارزشمند است. از نگاه قرآن و آیات، این شب ارزشی بیش از هزار ماه دارد. شب پرفضیلت و شب رحمت و مغفرت است. شب تجلیگاه وعده انسان با خدا و جدا شدن انسان‌ها از منیت خود و غرق در دریای رحمت و مغفرت خداوند است. در روایاتی از معصومین آمده، در این شب فرشتگان به زمین فرود می‌آیند و در مجالس مؤمنان حضور می‌یابند و بر آنان سلام و بر دعای آنان آمین می‌فرستند و مقدرات یک سال آنان را بر امام عصر عرضه می‌کنند. تاریخ شب قدر به وضوح روشن نیست. اما بر اساس بسیاری از روایات، شب قدر در ماه مبارک رمضان و در یکی از شب‌های ١٩، ٢١ و یا ٢٣ این ماه است.

تاریخ شب قدر در سال ۱۴۰۱

تاریخ شب‌های قدر در تقویم شمسی و قمری در سال ١۴٠١ به این ترتیب می‌باشد:

تاریخ شب قدر اول: در روز چهارشنبه ۳۱ فروردین سال ۱۴۰۱ شمسی، مصادف با شب ۱۹ رمضان ۱۴۴۳ قمری است.

تاریخ شب قدر دوم: روز جمعه ۲ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ شمسی، مصادف با شب ۲۱ رمضان ۱۴۴۳ قمری است.

تاریخ شب قدر سوم: روز یکشنبه ۴ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ شمسی، مصادف با شب۲۳ ماه رمضان ۱۴۴۳ قمری است.

چرا این شب را قدر نامیده‌اند؟

قدر کلمه‌ای عربی و به معنای تقدیر، اندازه، سرنوشت است. درباره اینکه چرا این شب را قدر نامیده‌اند دلایل فراوانی ذکر شده است.

عده‌ای بر این عقیده‌اند که چون مقدرات، قدر و اندازه تمامی رویداد‌های یکسال انسان در این شب تعیین می‌شود آن را شب قدر نامیده‌اند. بینه و دلیل این گفتار معانی آیات ٣ و۴ سوره دخان است که خداوند در این سوره می‌فرماید: "ما این کتاب را در شبی پر برکت نازل کردیم، ما همواره انزار‌کننده بوده ایم* در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می‌گردد" این بیانات هماهنگ با روایات متواتر‌ی است که می‌گوید در آن شب مقدرات یک سال انسان‌ها تعیین می‌گردد و ارزاق و سر آمد عمر و امور دیگر در آن تدبیر و تبیین می‌شود. البته این بیانات منافات و تضادی با اختیار و آزادی اراده انسان ندارد چرا که تقدیر الهی بر طبق شایستگی و لیاقت افراد و میزان ایمان و تقوای آن‌ها نوشته می‌شود. یعنی چیزی را برای انسان مقدر می‌کنند که لایق آن است.

اما عده‌ای دیگر بر این عقیده‌اند که اگر کسی این شب را احیا کند صاحب قدر و منزلت می‌شود.

گروهی نیز معتقدند که علت نامگذاری آن شرافت و قدر والای این شب است، همان گونه که خداوند در آیه ۷۴ سوره حج می‌فرماید" آن‌ها قدر خداوند را نشناختند".

جایگاه و اهمیت این شب در قرآن و روایات

در فرهنگ اسلامی شب قدر برترین و مهم‌ترین شب سال معرفی شده است و در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است" این شب از محبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچ امت پیشینی از چنین موهبتی برخوردار نبوده است" و همچنین پیامبر اکرم در روایتی دیگر این شب را سرور شب‌ها نامیده است.

خداوند در قرآن کریم سوره کاملی را به این شب اختصاص داده و در آن به توصیف و ستایش شب قدر پرداخته است.

خداوند در سوره قدر ارزش این شب را بیش از هزار ماه دانسته است و همچنین در آیه‌های اول تا ششم سوره دخان نیز بر اهمیت و رخداد‌های شب قدر اشاره کرده است. امام صادق علیه السلام درباره منزلت شب قدر می‌فرمایند" از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماه‌های سال نزد خداوند ۱۲ ماه است و سرآمد ماه‌ها، ماه رمضان و قلب ماه رمضان، شب قدر است".همچنین شب ضربت و به شهادت رسیدن امام علی علیه السلام نیز در شب‌های قدر صورت گرفته و این امر بر اهمیت این شب نزد شیعیان افزوده است و سوگواری برای آن امام معصوم با آیین‌های شب قدر همراه شده است.

فضیلت شب قدر

 نزول قرآن در شب قدر- خداوند در قرآن در آیه اول سوره قدر و آیه سوم سوره دخان به نزول قرآن در شب قدر اشاره کرده است. بیشتر مفسرین معتقدند که در این شب قرآن به یکباره از لوح محفوظ به قلب پیامبر نازل شده که به آن نزول اجمالی یا دفعی قرآن گویند.

تقدیر امور در شب قدر- امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه چهارم سوره دخان می‌فرماید "هر ساله در شب قدر تقدیر سال آینده هر انسانی نوشته می‌شود". بر همین اساس در برخی روایات، تاریخ شب قدر را به عنوان شروع و ابتدای سال دانستند. یکی از دانشمندان بزرگ اسلام علامه طباطبایی، درباره فضیلت شب قدر می‌فرماید: مراد از قدر، تقدیر و اندازه‌گیری است و خداوند در این شب اموری از قبیل زندگی، مرگ، روزی، سعادت و شقاوت انسان‌ها را مشخص می‌سازد.

آمرزش گناهان در شب قدر بنابر احادیث موجود در منابع اسلامی، شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است. در این شب شیطان به غل و زنجیر کشیده شده و در‌های بهشت برای مؤمنان باز می‌شود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید" هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، همه گناهانش بخشیده می‌شود و عذاب تا سال آینده از او روی و می‌گرداند.

نزول فرشتگان در شب قدر

خداوند در سوره قدر می‌فرماید: فرشتگان و روح در شب قدر به زمین فرود می‌آیند و این نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت و منزلت این شب نسبت به هزار ماه است. امام باقر علیه السلام می‌فرمایند"عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کار خیر بهتر از عمل در هزار ماهی است که در آن، شب قدر نباشد" در تفسیر سوره قدر بر اساس برخی از احادیث آمده است که فرشتگان نزد امام عصر ‌می‌روند و آنچه برای تقدیر سال آینده مقدم شده را به او ابلاغ می‌کنند. در حدیث از امام باقر نیز آمده است که "در این شب فرشتگان به دور ما طواف می‌کنند و ما این گونه متوجه شب قدر می‌شویم" و در روایتی دیگر به شیعیان توصیه شده که از این مسأله به عنوان استدلالی برای اثبات حقانیت و ضرورت امامت استفاده کنند. به این دلیل که در هر عصری باید امام معصومی وجود داشته باشد تا فرشتگان مقدرات امور را به او که ولی مطلق زمان است، ابلاغ کنند.

زمان و تاریخ شب قدر

دیدگاه‌های متفاوتی در معرفی تاریخ شب قدر وجود دارد. مفسران شیعه با استناد به ظاهر آیات سوره قدر اعتقاد دارند که شب قدر تنها اختصاص به شب نزول قرآن در عصر پیامبر ندارد و هر سال تکرار می‌شود. با این حال دقیقاً نمی‌توان تاریخ شب قدر را مشخص کرد و در هیچ آیات و روایاتی به صراحت به اینکه شب قدر کدام یک از شب‌های سال است اشاره نشده است. ولی همین روایات تأکید می‌کنند که شب قدر در ماه رمضان و در یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان واقع شده است.

در روایتی از معصومین ذکر شده است که شب ۱۹، تقدیر انسان‌ها نوشته می‌شود و شب ۲۱ قطعی می‌گردد و شب ۲۳ امضای نهایی اتفاق می‌افتد.

اما از دیدگاه اهل سنت تاریخ شب قدر یکی از ده شب آخر ماه رمضان و به احتمال قوی‌تر شب ۲۷ رمضان می‌باشد. بر این اساس اهل سنت در شب ۲۷ رمضان به احیا، دعا و شب زنده‌داری می‌پردازند و برخی دیگر از اهل سنت معتقدند که شب قدر تنها در دوران زندگی پیامبر اکرم (ص) اتفاق افتاده و دیگر پس از رحلت‌ایشان تکرار نشده است.

علت تفاوت افق‌ها و تعیین تاریخ شب قدر

همان‌گونه که در منابع اسلامی آمده است تنها یک شب اختصاص به شب قدر دارد اما اختلاف داشتن افق کشور‌ها باعث شده که زمان آغاز ماه رمضان در مناطق مختلف جهان با هم متفاوت باشد و به تبع آن شب‌های ۱۹ ،۲۱ و ۲۳ رمضان نیز با هم فرق داشته باشند و این تفاوت، تعارض در این سخن را که تنها یک شب اختصاص به شب قدر دارد را به وجود می‌آورد. در پاسخ به این تعارض آیت‌الله مکارم می‌فرمایند: شب، همان سایه نیمی از کره زمین بر نیمه دیگر آن است و این سایه همراه گردش زمین در حرکت است و یک دور کامل آن، ۲۴ ساعت طول می‌کشد. بنابراین ممکن است شب قدر، دور کامل حرکت وضعی زمین به دور خودش باشد. بنابراین شب قدر از یک منطقه شروع می‌شود و تا ۲۴ ساعت ادامه دارد بنابراین همه مردم در کره زمین شب قدر را درک می‌کنند. فقها معتقدند که تفاوت افقها دلیلی بر تعداد شب‌های قدر نمی‌باشد و مردم هر گوشه از جهان باید شب قدر و سایر زمان‌های مقدس مانند عید فطر و قربان را مطابق افق خودشان تعیین کنند.

سیره معصومین در شب‌های قدر

در روایتی از امام علی علیه السلام آمده است که پیامبر صلی الله در دهه سوم ماه رمضان رختخوابش را جمع می‌کرده و برای اعتکاف به مسجد می‌رفت و در شب‌های بیست و سوم اهل بیتش را تا سحر بیدار نگه می‌داشت و بر صورت کسانی که خواب آلوده بوده‌اند آب می‌پاشد. حضرت فاطمه سلام الله علیه نیز شب‌های قدر را تا صبح به عبادت می‌پرداخت و فرزندان را نیز به بیدار ماندن و عبادت وا می‌داشت. اما حسن علیه السلام درباره کثرت عبادت حضرت فاطمه (س) در این شب‌ها می‌فرماید" پا‌های مادرم از عبادت زیاد ورم می‌کرد. " معصومین علیه السلام حضور در مسجد و شب زنده داری و احیا در شب‌های قدر را ترک نمی‌کردند. در روایتی آمده است که امام صادق علیه السلام در یکی از شب‌های قدر به شدت مریض شدند با این حال از اطرافیانش خواست تا او را برای عبادت به مسجد ببرند."

آیین و مناسک در شب‌های قدر

شیعیان هر ساله مراسم شب‌های قدر را در مساجد، تکیه‌ها و حسینیه‌ها، حرم‌های امامان و امامزادگان و خانه‌های خود به جا می‌آورند. شب را تا سحرگاه به عبادت و احیای این شب عزیز می‌پردازند. برگزاری و اقامه نماز جماعت، مجالس سخنرانی علمای دینی، خواندن دعای جوشن کبیر، قرآن به سر گرفتن به صورت دسته جمعی از مهمترین اعمالی است که در این شب‌ها به صورت عمومی و جمعی انجام می‌گیرد.

همچنین شب ضربت و به شهادت رسیدن امام علی علیه السلام نیز در شب‌های قدر صورت گرفته و این امر بر اهمیت این شب نزد شیعیان افزوده است و سوگواری برای آن امام معصوم با آیین‌های شب قدر همراه شده است.

انتهای پیام/