زندگینامه حضرت معصومه (س) از تولد تا وفات

به گزارش تهران بهشت؛ حضرت معصومه(س) دختری ممتاز در خاندان عصمت و طهارت بود. شیعیان فاطمه معصومه(س) را بسیار بزرگ می دارند و برای زیارت ایشان در قم اهمیت بسیاری قائل هستند.

در روایاتی که درباره حضرت معصومه(س) نقل می کنند از شفاعت وی برای شیعیان سخن گفته شده و بهشت را پاداش زیارت او دانسته اند.

زندگینامه حضرت معصومه(ع)

حضرت معصومه(ع) اول ذی القعده سال 173 ه.ش در مدینه منوره به دنیا آمد و از عالی ترین فضایل آن حضرت انتساب ایشان به بیت وحی و رسالت و امامت است او «بنت » رسول الله صلی الله علیه و آله و «بنت » ولی الله و «اخت » ولی الله و «عمة ولی الله » است و این امر خود سرچشمه سایر فضایل و کمالات معنوی و روحانی آن بزرگوار می باشد.

پدر او حضرت موسی بن جعفر(ع) و مادرش «نجمه خاتون » مادر امام رضا (ع) است.

حضرت معصومه(س) در همان سنین کودکی مواجه با مصیبت شهادت پدر گرامی خود در حبس هارون در شهر بغداد شد. لذا از آن پس به مدت21 سال تحت سرپرستی امام رضا (ع) بودند؛ زیرا امام کاظم علیه السلام در سال 179 ه. ق به دستور هارون زندانی گشت و حضرت معصومه (ع) در آن زمان 6 ساله بودند و تا زمان هجرت امام رضا(ع) در سال 200 ه. ق- تحت کفالت حضرت بودند.

نام و القاب حضرت معصومه(س)

نام حضرت معصومه(ع) «فاطمه کبری » بود؛ زیرا حضرت کاظم(ع) سه دختر به نام فاطمه داشتند و حضرت معصومه(ع) بزرگتر از آنها بود. اسامی و لقب هایی که برای حضرت معصومه (س) در دو زیارت نامه غیر مشهور ذکر شده که به قرار ذیل است:

• طاهره (پاکیزه)

• مرضیّه (مورد رضایت خدا)

• رضّیه (خشنود از خدا)

• بِرّه (نیکوکار)

• تقّیه (پرهیزگار)

• سیده صدیقه (بانوی بسیار راستگو)

• حمیده (ستوده)

• سیده رضیّه مرضّیه (بانوی خشنود خدا و مورد رضای او)؛

• رشیده (حد یافته)

• سیدهُ نساء العالمین (سرور زنان عالم)

هم چنین محدثّه و عابده از صفات و القابی است که برای حضرت معصومه (س) عنوان شده است.

محدثه بودن حضرت معصومه(ع)

از ویژگی‎های ایشان این بود که به علوم اسلام و آل محمد(ص) آگاهی داشت و از جمله روایت کنندگان حدیث بود. چندین حدیث است که در سند آنها نام حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها ذکر شده است. علامه امینی در کتاب شریف الغدیر به بعضی از آنها استناد می‎کند مانند:

عن فاطمه بنت موسی بن جعفر حدثتنی... «من کنت مولاه فعلی مولاه.»(علامه امینی، الغدیر، ج 1، ص 196)

نقل این احادیث حاکی از مقام علمی والای آن بانو می‎باشد.

مقام عصمت حضرت معصومه(س)

مقام عصمت که عالی‎ترین مقام معنوی و پاکی است، درجاتی دارد، و در وهله اوّل بر دو گونه است:

1. معصوم از خطاء
2. معصوم از گناه

امام رضا(ع)در روایتی فرمودند:

«من زار المعصومة بقم کمن زارنی»(ریاحین الشریعه، ج 5، ص 35)؛

کسی که معصومه را در قم زیارت بکند مانند آن است که مرا زیارت کرده است.

در مورد مقام عصمت حضرت معصومه(س) روایات بسیاری وجود دارد اما این حدیث از امام رضا(ع) شاید اشاره‎ای باشد که حضرت معصومه(س) دارای مقام عصمت بوده است، همچنین این لقب را ایشان به حضرت معصومه(س) داده اند و گرنه نام آن حضرت، معصومه نمی‎باشد.

حضرت معصومه(س) مانند حضرت زینب(ع) در یکی از درجات عصمتند، گر چه در درجات چهارده معصوم (ع) نباشد.

مقام شفاعت حضرت معصومه(ع)

در روز قیامت حق شفاعت از سوی خداوند به کسانی داده می شود که به مرتبه عالی از قرب الهی و بندگی خالصانه پروردگار رسیده باشند از جمله کسانی که به شفیعه بودنش در روایات و آثار دینی تصریح شده است فاطمه معصومه (س) است.

 همانا دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ هم شفاعت گسترده ای دارند که بسیار وسیع و جهان شمول است:

1. خاتون محشر، صدیقه اطهر، حضرت فاطمه(ع)

2.  شفیعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه(س)

بعد از حضرت زهرا (ع) از جهت گستردگی شفاعت، هیچ بانویی به شفیعه محشر حضرت معصومه(س) نمی رسد.

امام صادق (ع) می فرماید:

أَلَا وَ إِنَّ قمَّ الْکوفةُ الصغِیرَةُ أَلَا إِن لِلْجنَّةِ ثَمَانِیةَ أَبْوَابٍ ثلَاثَةٌ منْهَا إِلَی قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَی وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِم ؛ (جامع الاحادیث الشیعه، ج12، ص 617؛ بحار الانوار، ج 57، ص 228) 

قم کوفۀ کوچک ماست. برای بهشت هشت در است که سه در آن به سوی قم است. زنی در قم وفات می کند که از اولاد من و نامش فاطمه است. در روز قیامت با شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت می شوند.

در متن زیارتنامه حضرت - که از امام رضا(ع) روایت شده است- نیز به مقام شفاعت وی تصریح شده است.

یا فَاطِمَةُ اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَک عِنْدَاللَّهِ شَأْناً مِنَ الشأْن ؛ ای فاطمه (معصومه)! برای من در بهشت شفاعت کن که تو را در پیشگاه خداوند منزلت بزرگی است. (مفاتیح الجنان، چاپ اول، ص 856)

عبادت حضرت معصومه(س) در محراب

حضرت معصومه(س) در مدت هفده روز که در قم و در خانه موسی بن خزرج اقامت داشته، محراب مخصوصی برای عبادت و نیایش، ترتیب داده بودند و این تنها گوشه ای از یک عمر عبودیت و خضوع و خشوع آن زاده عبد صالح خدا در برابر ذات پاک الهی است.

این بیت النور حجره ای که آن حضرت در مدت اقامتش در منزل موسی بن الخزرج در آنجا مشغول عبادت بود و هم اکنون در شهر مذهبی قم مورد توجه دوستداران اهل بیت (ع) می باشد محراب به یادگار مانده آن صفیه است.

مرحوم محدث قمی رضوان اللَّه علیه می گویند:

فقیر گوید:در زمان ما نیز آن محراب موجود است و آن واقع است در محله میدان میر و معروفست به ستّیه و ستّی، به معنی خانم و بی بی است.(قمی، حاج شیخ عباس، منتهی‏الامال، ج 2، ص 162)

هجرت و وفات حضرت معصومه(ع) از حجاز به ایران

مأمون عباسی در سال 200 هجری قمری، امام رضا(ع) را طی نامه های بسیار به خراسان دعوت کرد. امام رضا(ع) نیز پس از مدتی دعوت او را پذیرفت و به سوی خراسان با کاروان مامون حرکت کرد.

یک سال بعد(سال 201) حضرت معصومه(ع) به شوق دیدار برادرش حضرت رضا(ع) عازم خراسان گردید. حضرت معصومه(ع) وقتی که به ساوه رسیدند، به جانب قم رهسپار گردید و در منزل موسی بن خزرج بن سعد اشعری که از اصحاب امام رضا(ع) بود، ساکن شد.

مرحوم مجلسی در شرح حال حضرت معصومه سلام اللَّه علیها نقل کرده است که محراب نماز فاطمه سلام اللَّه علیها تا هم اکنون در خانه موسی بن خزرج موجود است.(بحارالانوار، ج 57، ص 219)

آن بزرگوار هفده روز در شهر قم و در منزل «موسی بن الخزرج » «بزرگ خاندان اشعری » اقامت نمودند و سرانجام در سن 28 سالگی در روز دهم یا دوازدهم ربیع الثانی سال 201 ه.ق از دنیا رفتند.

آرامگاه ایشان محل زیارت مسلمانان جهان است.

یکی از شواهد عظمت استثنایی حضرت معصومه سلام الله علیها زیارتنامه‎ای است که امام رضا(ع) در شأن ایشان بیان فرموده اند. بعد از حضرت فاطمه زهرا (س) تنها زیارتی که از امام معصوم برای یک زن نقل شده، زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها است و هیچ یک از بانوان خاندان عصمت و طهارت زیارت مخصوص از امام ندارند.

روایاتی که از امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) نقل شده است:

بهشت، پاداش کسی است که فاطمه دختر امام کاظم(ع) را زیارت کند. (کامل الزیارات، 1356ش، ص536؛ مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج99، ص265-268 )