در وبینار «معماری شهری و کرونا» مطرح شد: لزوم مستندسازی تجربیات بحران کرونا
تهران بهشت؛معاون هماهنگی و برنامه‌ریزی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با تأکید بر لزوم مستندسازی تجربیات به‌دست‌آمده از پاندمی کرونا در تمامی ابعاد خاطرنشان کرد: تنها در این صورت است که می‌توان در بحران‌های بعدی به‌خوبی به مقابله بپردازیم.
به گزارش تهران بهشت و به نقل از روابط عمومی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، فاطمه صالح در وبینار «معماری شهری و کرونا» که با موضوع با حضور جمعی از متخصصان و اندیشمندان حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، شهرسازی و مدیریت بحران برگزار شد، عنوان کرد: با توجه به پیشرفت علم در دنیای امروز، تصور نمی‌کردیم دوباره با یک اپیدمی فراگیر در سطح جهانی همانند کرونا مواجه شویم. از سوی دیگر بدیهی است هر بحران تجارب بیشمار در پی دارد که اگر بتوان علی‌رغم تبعات جانی و مالی متعدد، از این تجارب استفاده کرد، راهکارهای بهتری برای تأمین امنیت و حفظ جان و مال شهروندان در پاندمی های بعدی در دست خواهیم داشت.
او با تأکید بر اهمیت مستندسازی این تجارب جهت بهره‌گیری در آینده عنوان کرد: تنها در این صورت است که در بحران‌های بعدی آمادگی بیشتری جهت مقابله خواهیم داشت.
صالح افزود: شهرداری تهران در یک سال و نیم اخیر در حد بضاعت خود تلاش کرده است تحقیقات و بررسی‌هایی در خصوص اثرات این پاندمی بر سطوح مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و غیره و نیز روزمره مردم داشته باشد.
معاون هماهنگی و برنامه‌ریزی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران خاطرنشان کرد: بر اساس یافته‌های محققان در سطح جهان و نیز تحقیقی که توسط برخی از متخصصان ما در اتاق فکر مدیریت بحران انجام‌شده است پس از وقوع بحران کرونا رویکرد دنیا در یکی از حوزه‌هایی که تغییر کرده است، حوزه شهرسازی است.
در ادامه سپیده شفایی عضو انجمن صنفی مهندسان مشاور معماری و شهرسازی با ارائه نتیجه یک پژوهش در حوزه معماری شهری و کرونا عنوان کرد: با نگاهی به مصوبات موجود در حوزه بحران دیده می‌شود که بیشترین تمرکز در حوزه بحران‌هایی همانند زلزله است؛ اما مواردی همانند بحران کرونا نیز نیاز به مجموعه مصوبات و قوانین به‌ویژه در بخش بازسازی دارند.
او عنوان کرد: در آغاز همه‌گیری بحران کووید ۱۹ شناخت مسائل بهداشتی در اولویت قرار داشت اما مسائل بنیادی‌تر هرروز بیش‌ازپیش خود را نشان می‌دهد. موضوعاتی همانند مسائل اجتماعی، اقتصادی، مسکن، محیط‌زیست، حمل‌ونقل همگانی، برنامه‌ریزی شهری و معماری ساختمان‌ها ازجمله این موارد است.
این پژوهشگر با اشاره به نقش پدیده هم گیر کرونا در توسعه و مدیریت بحران تشریح کرد: بدون شک بحران کرونا تسریع و تشدیدکننده پدیده‌های نوظهور همانند اشتغال الکترونیکی و دورکاری، خدمات الکترونیک، تجارت الکترونیک، جابجایی کالا حتی توسط پهپادها و تغییر نظام حمل‌ونقل شده است.
او با اشاره به پرسش‌های کلان فرارو و بحران همه‌گیر کرونا عنوان کرد: می‌توان گفت محیط‌های پرتراکم که افراد در شرایط تنگاتنگ با یکدیگر کار وزندگی می‌کنند، محیط‌های ایده آل و هدف مناسب برای انتشار بیماری کرونا است. حال این پرسش مطرح است که آیا دستاوردهای بزرگ جوامع مدرن، شهرنشینی و پیشرفت‌های اجتماعی آن پاسخگویی مقابله با سرایت بیماری‌های عفونی نیز است؟
شفاهی افزود: بدون شک ویروس کرونا برای برنامه‌ریزی شهرهای امن‌تر و پایدارتر فرصت‌هایی را ایجاد خواهد کرد اما باید به این پرسش پاسخ داد که تجربه ما در فضای شهری و نحوه ایجاد و حفظ ارتباطات اجتماعی در بحران همه‌گیری چگونه است؟
او تأکید کرد: بیماری‌های همه‌گیر از دیرباز آفتی برای شهرها بوده‌اند اما به‌اجبار منجر به تکامل معماری و برنامه‌ریزی شهری نیز شده‌اند به‌گونه‌ای که می‌توان گفت همه‌گیری‌های گذشته همواره طراحی شهرها را تغییر داده‌اند. بیماری‌هایی همانند حصبه، فلج اطفال و آنفولانزای اسپانیایی در قرن ۲۰ منجر به پاک‌سازی زاغه‌ها، اصلاح امور اجاره‌نشینی، مدیریت پسماند، منطقه بندی و تفکیک منطقه مسکونی از مناطق صنعتی، توجه به سطوح قابل تمیز شدن ساده‌تر مانند شیشه و فولاد و تأکید بر گندزدایی شد.
این پژوهشگر ابراز امیدواری کرد: با پایان همه‌گیری کرونا بسیاری از روش‌های یک قرن اخیر که استفاده از آن‌ها طبیعی شمرده می‌شده متزلزل گردد و جریانات پدید آمده همانند دورکاری یا بسیاری از اقدامات در دنیای ارتباطات الکترونیک تصویری، پیش برنده باشد؛ به‌گونه‌ای که تاکنون نیز تغییراتی همانند ساخت مدولار، معماری سَبُک، ساختمان سالم، دورکاری وزندگی در شهرهای کوچک و فضاهای همگانی شهری قابل‌بازسازی نیز محقق شده است.
شفایی در ادامه به چرخه جامع مدیریت بحران همه‌گیری‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: عمده فعالیت‌های پیشگیرانه که مدیریت بحران تاکنون انجام داده یا می‌توانسته انجام دهد عبارت‌اند از تهیه و تدوین مقررات و ضوابط ایمنی و سلامت، برخورداری از پایگاه‌های مردمی و اراضی برای خدمات چندمنظوره، تجهیز مراکز خدمات‌رسانی در دوره قرنطینه، تولید مواد آموزش همگانی در حفظ بهداشت و فاصله‌گذاری اجتماعی و کمک‌رسانی، تجهیز سیستم‌های دیجیتالی جهت آموزش کنشگران و شهروندان و تجهیز سیستم‌های دیجیتالی برای رصد محیط‌های مناسب برای انتشار همه‌گیری و نظارت مستمر بر آن‌ها است.
او گفت: اما اگر بخواهیم به عمده فعالیت‌های عاجل پس از همه‌گیری اشاره‌کنیم می‌توان به پاک‌سازی آلودگی‌ها، راه‌اندازی مراکز امدادرسانی جهت کمک‌های اجتماعی در بهبود آسیب‌های روان‌شناختی، کمک به تهیه پرداخت وام‌ها و کمک‌های مالی به آسیب دیدگان اقتصادی و انجام توافق‌های لازم جهت همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با نهادهای مربوطه مانند آموزش‌وپرورش، نهادهای برنامه‌ریزی توسعه و شبکه‌های زیربنایی تأمین آب شرب و غیره اشاره کرد.
در ادامه علی‌رضا فلاحی استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی به ارائه تحقیقات خود در حوزه معماری و شهرسازی و بیماری کووید ۱۹ با دانشگاه سیدنی استرالیا پرداخت و عنوان کرد: اگرچه پیش‌بینی دقیق آینده ممکن نیست اما تحولات یک سال و نیم اخیر پس از همه‌گیری کووید ۱۹ و پاسخ‌های متفاوت به آن، زمینه‌های تفکر درباره آینده و برنامه‌ریزی معماری و بازسازی را تا حدودی روشن می‌کند.
او گفت: کارشناسان معماری بازسازی پس از سانحه و دیگر گرایش‌های مرتبط در حال ارائه راهکارهای نوآورانه باهدف مقابله و کاهش اثرات پاندمیک هستند. به‌طور مثال برخی به مقوله تسهیلات و خدمات شهری، تعدادی به بازطراحی فضاهای شهری و گروهی نیز به بهینه‌سازی تجهیزات در مقابله و پیشگیری پاندمیک پرداخته‌اند.
فلاحی خاطرنشان کرد: اولین نکته که بیماری کرونا به ما آموخت رویکرد میان‌رشته‌ای اما یکپارچه است. پاندمی به ما آموخت صرفا نگرش پزشکی قادر به مصون‌سازی جهان در برابر این بیماری نیست. کارشناسان گوناگون در زمینه‌های مختلف نیازمند تبادل‌نظر و اتخاذ تصمیم‌های یکپارچه و هماهنگ هستند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی تأکید کرد: معماری و شهرسازی در شرایط اضطراری و طراحی در بحران مقولاتی هستند که هم‌اکنون در کانون توجه جهانی قرارگرفته‌اند. در حال حاضر مباحث کاهش خطرپذیری بیماری‌های مسری و بازسازی پس از پاندمیک در دستور کار سازمان‌های مدیریت بحران قرار دارد؛ و هم‌زمان با مباحث طراحی در بحران لزوم توجه به استفاده‌های چندگانه و انعطاف‌پذیری فضاها در شرایط اضطراری به‌عنوان اسکان موقت با بهره‌گیری حداکثری از مفاهیم پایداری در طراحی فضا، امری ضروری اعلام‌شده است.
فلاحی با اشاره به بازنگری در طراحی خانه و مسکن در دوره پاندمی کرونا خاطرنشان کرد: در این دوره کیفیت و راحتی خانه امری درخور اهمیت است به‌گونه‌ای که بتواند در دوران قرنطینه فضایی صمیمی را برای افراد پدید آورد.
این استاد دانشگاه گفت: با تمرکز بر رویکرد میان‌رشته‌ای و سلامت‌محور، ایده‌هایی در طراحی و کاربرد متفاوت مصالح ساختمانی ارائه‌شده است. معماران و شهر سازان نیز بر روی طراحی‌های متفاوت و ترکیب‌بندی‌های مرتبط با رعایت فواصل اجتماعی کار می‌کنند. پوشش سطوح با مصالحی که از انتقال بیماری جلوگیری کند از دیگر تمهیداتی است که در این حوزه اتخاذشده است.
او با تأکید بر اینکه در دوران پاندمیک نیاز به شهرسازی خلاق و انطباق پذیر است، خاطرنشان کرد: شواهد نشان می‌دهد شهرها مراکز اصلی انتقال بیماری‌ها در رابطه با کووید ۱۹ بودند و به نظر می‌رسد با بازنگری در ساختار فعلی شهرها، اتخاذ مفاهیم نوآورانه و خلاقیت در جهت انطباق‌پذیری شهرها می‌توان در برابر مقابله با پاندمی ها گام برداشت.
فلاحی با اشاره به فضاهای همگانی خاطرنشان کرد: اگرچه فضاهای همگانی شهرها همواره مکان‌هایی پرجمعیت و شلوغ بوده‌اند اما این امر باید با رعایت فاصله اجتماعی باشد. ازآنجاکه مقررات فاصله‌گذاری فردی هرروز تغییر و تکامل می‌یابد، فضاهای همگانی برای انعطاف‌پذیری بیشتر در ابعاد کالبدی نیازمند طراحی‌های نوین هستند. به نظر می‌رسد استفاده از عناصر طبیعی و ایجاد پهنه‌های ایمن و نیز پراکندگی در طراحی‌ها ازجمله راهکارهای مؤثر محسوب می‌شود.
او با اشاره به تراکم موجود در شهرهای امروزی عنوان کرد: برای دهه‌های طولانی طراحان شهری و سیاست‌گذاران به دنبال متمرکز سازی به‌عنوان فرآیندی پایدار در جهت گسترش شهر نسبت به رشد بی‌قواره‌ای که باعث تخریب شهر می‌شود، بوده‌اند. با توجه به اینکه پاندمی شهرهای پرجمعیت را بیشتر موردحمله قرارداد، راهبردهای فعلی نیازمند بازنگری است و تراکم باید به گونه دیگری تعریف شود که بتواند شکل تازه‌ای از فرم کاربردی برای ارتباطات مردمی، روابط همسایگی مشارکت در ارتباطات خیابانی و امثال آن را پدید بیاورد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه یکی از بزرگ‌ترین تغییرات به وجود آمده در دوره پاندمی کرونا در حوزه حمل‌ونقل و حرکت در شهرها بوده است، گفت: شواهد نشان می‌دهد با توجه به جمعیت بالای شهرها، شبکه‌ها و زیرساخت‌های شهری عملاً قادر به رعایت موازین و مقررات فاصله اجتماعی نبوده‌اند. در این راستا بسیاری از شهرها برنامه‌های جایگزین مانند گسترش مسیرهای پیاده راهی به‌جای حرکت اتومبیل برای آینده را در دستور کار قراردادند.
در ادامه علی ناصری عضو انجمن فرماندهی کنترل ایران با بیان اینکه در کشور ما به بحران کووید ۱۹ به چشم یک بحران نگریسته نشد، اظهار کرد: سیستم مدیریت بحران تنها در ابتدا به‌صورت جدی درگیر این موضوع شد و در ادامه تنها در قالب یک شورا نظرات خود را ابراز کرد. این در حالی است که در انجمن C FOR A بحثی مطرح است مبنی بر اینکه هنگام پاندمی ها باید فرمانده حاکم شود و فرماندهی بحران موضوعی نیست که در هر بحران متناسب با موضوع بحران تغییر کند زیرا در این صورت دیگر نیازی به سازمان مدیریت بحران نیست. لذا یکی از ایرادهای اساسی این است که متأسفانه به موضوع پاندمی کووید ۱۹ به‌صورت بخشی نگاه شد.
ناصری خاطرنشان کرد: از دید بنده کرونا می‌توانست فرصت‌هایی را برای کشور ما ایجاد کند ازجمله فرصت برای فرهنگ‌سازی و ارتقاء بهداشت عمومی. همچنین می‌توانستیم برای توسعه کسب‌وکارهای الکترونیکی از آن استفاده کنیم اما تنها در حوزه آموزش الکترونیک آن‌هم به‌ناچار در بخش‌هایی توسعه داشتیم. حتی موضوع دورکاری که در دولت مطرح است آن‌چنان‌که در دنیا در حال انجام است در کشور ما مطرح نیست و یک موضوع کاملاً سوری است، این در حالی است که این شرایط، فرصتی بود تا بتوان به سمت هوشمند سازی شهر تهران پیش رفت.
او در ادامه اظهار کرد: همگرا کردن و یکپارچه‌سازی بخش‌های حاکمیتی هنگام بحران، موضوع دیگری است که البته که در این دوره تا حدودی انجام شد اما آن‌چنان‌که باید از آن بهره نگرفتیم زیرا فرماندهی بحران در آن نقشی نداشت.
عضو انجمن فرماندهی کنترل ایران در پایان خاطرنشان کرد: دانشگاه‌ها باید به ناهنجاری‌های اجتماعی و بحران کووید ۱۹ ورود کنند. متأسفانه هنوز دانشگاه‌های ما به این موضوع ورود نکرده‌اند که تصور می‌شود سازمان مدیریت بحران می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
همچنین علی ترابی استاد دانشگاه تهران با اشاره به تجارب کشورهای توسعه‌یافته در مواجهه با کرونا عنوان کرد: به نظر می‌رسد بهتر است سازمان مدیریت بحران شهر تهران باهدف مستندسازی تغییر و تحولاتی که جامعه در یک سال و نیم گذشته براثر پاندمی کرونا تجربه کرده است در ارتباط تنگاتنگ با متخصصان حوزه‌های مختلف نسبت به ثبت و ضبط مشاهدات عینی محققان از تبعات و پیامدهای مختلف کووید ۱۹ در بخش‌های مختلف اقدام کند. نباید از یاد برد که ما نظام اجتماعی خاص خود راداریم لذا درصورتی‌که در فرصت باقیمانده خُبرگان مشاهده‌گر به‌خوبی عمل کنند می‌توان به‌خوبی مسئله را تشخیص و راه‌حل را یافت.
او گفت: به نظر می‌رسد یکی از نگرانی‌های اساسی در ارتباط با ایران در یک سال گذشته در موضوع کووید ۱۹، محصولات و موضوعات مرتبط با نظام آموزشی است، مواردی که به‌صورت عملی انجام می‌شده و امروز در بحران فعلی کاملا بر زمین‌مانده است.
در ادامه داوود رضا عرب از موسسه پژوهش مهندسی راهبرد دانش پویا خاطرنشان کرد: در حال حاضر باید به دو سؤال اساسی پاسخ داد که چگونه کرونا را مدیریت کرد و چگونه باید از درس آموخته‌های کلان آن برای بحران‌های بعدی استفاده کرد؟
او اظهار کرد: آنچه باید در شرایط فعلی پذیرفت این است که فضای کالبدی دیگر پاسخگوی ارتباطات حال حاضر نیست و باید فضای مجازی را به‌عنوان یک واقعیت متناسب با شرایط به وجود آمده پذیرفت. به نظر می‌رسد حتی با کمرنگ شدن کرونا موضوعاتی همانند دورکاری به شکل یک فرهنگ و عادت درآمده. لذا می‌توان با استفاده از یک بستر الکترونیک بسیاری از امور این‌چنینی را پیش برد و حجم تردد و حضور در شهرها را کاهش داد.
عرب عنوان کرد: یکی از مواردی که باید در برنامه‌های ریزی‌های آتی به آن توجه کرد گسترش فضاهای عمومی شهری و محله محوری است. همچنین در مرحله آمادگی و مقابله موضوع سرمایه اجتماعی از دیگر مواردی است که باید به آن توجه کرد زیرا در شرایط جدید این موضوع بسیار کمرنگ شده است.
او با اشاره به اینکه پایگاه‌های مدیریت بحران در ایجاد سرمایه اجتماعی بسیار مؤثر است، گفت: این فضاها با دارا بودن سالن‌های گسترده و تهویه مناسب، فضای باز گسترده‌ای برای تعاملات اجتماعی با در نظر گرفتن فاصله اجتماعی در دوره پاندمی کرونا است.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: بخش آموزش سازمان پیشگیری و مدیریت بحران می‌تواند از این فرصت به‌عنوان فرصتی عالی برای توسعه آموزش مجازی نگاه کند زیرا فرهنگ و فضای گسترش این موضوع در حال حاضر به‌خوبی مهیا است. همچنین معاونت آمادگی می‌تواند مانورهای مجازی را به‌ویژه در ارتباط با استان‌های معین و ارتباط با مناطقی که در آینده قرار است مدیریت شود توسعه دهد و زیرساخت‌های آن را فراهم کند.
نعمت حسنی استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز با اشاره به لزوم آینده‌نگری در بحران‌های جهانی خاطرنشان کرد: با نگاهی به نیم‌قرن گذشته می‌توان دید سه موضوع ما را به سمت جهانی‌شدن پیش برده است؛ گازهای گلخانه‌ای، تغییرات اقلیمی و پاندمی اخیر. تمامی این موارد ما را به این سمت پیش می‌برد که زمین یک ظرفیت مشخصی دارد و در حال حاضر ما با مشکلات عدیده‌ای در حوزه خاک و آب مواجه هستیم. این بدان معنا است که زمین به دوران کهن‌سالی و فرسودگی خود نزدیک شده است
او گفت: طبق اصل بلایای طبیعی، بدیهی است که به سمت آسیب‌پذیری بیشتر پیش می‌رویم. درنتیجه باید شهرهایی ساخت که برای سالخوردگان مناسب باشد.
همچنین نصرالله جهانگرد رئیس اسبق سازمان فناوری اطلاعات عنوان کرد: در دوره پاندمی کرونا پوشش شبکه اینترنت در شهرها ۱۰۰ درصد و پوشش شبکه ارتباطات دیتا در روستاها ۹۸ درصد بوده است این درحالی‌که در برخی از روزهای کاری تا ۵۰ هزار ویدیو کنفرانس بر بستر اینترنت کشور فعال بوده.
او با تأکید بر اینکه در شرایط فعلی ما ناچار به استفاده از فضای مجازی هستیم، خاطرنشان کرد: درنتیجه باید ارتباطات را ژئوکد کنیم تا بتوان در حوزه‌های مختلف سلامت، لجستیک، کسب‌وکار و غیره به ارائه سرویس و نیز دریافت سرویس بپردازیم. این موضوع باید در ساخت‌وسازها نیز مدنظر قرار گیرد.
ارسال نظر